در استانداردهای اروپایی، اصطلاح تیرچه با جان باز به تیرچه‌هایی اطلاق می‌شود که جان آن‌ها بتن‌خور نیست.
اما در ایران، تیرچه با جان باز به تیرچه‌هایی گفته می‌شود که جان تیرچه در بتن محاط شده و در نهایت مقطع T شکل بتنی تشکیل می‌گردد و فقط ناحیه زیر تسمه تحتانی خارج از بتن باقی می‌ماند.

تیرچه فاقد بتن در جان (نیازیت) از نظر عملکرد، مشابه تیرچه‌های با جان باز اروپایی است؛ به این معنا که بتن در جان تیرچه نفوذ نمی‌کند و عملکرد سازه‌ای آن بر پایه سیستم فلزی طراحی شده است.

در استانداردهای بین‌المللی SJI، تیرچه‌های فاقد بتن در جان به دو حالت بررسی می‌شوند:

Composite (کامپوزیت)
در این حالت تیرچه در ترکیب با بتن رویه عمل کرده و رفتار کامپوزیتی سقف لحاظ می‌شود.
🔹 مرجع طراحی: SJI 200-2015
Non-Composite (غیرکامپوزیت)
در این حالت تیرچه به‌تنهایی مسئول تحمل بارهای سقف است و بتن نقشی در عملکرد سازه‌ای ندارد.
🔹 مرجع طراحی: SJI 100-2020

بله. تیرچه نیازیت توسط مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مورد بررسی آزمایشگاهی و فنی قرار گرفته و تأییدیه فنی معتبر دریافت کرده است.

همچنین این سیستم دارای گواهی ثبت اختراع به شماره ۹۸۸۱۳ می‌باشد که تا سال ۱۴۱۵ دارای اعتبار است.
انحصار تولید این طرح متعلق به جناب آقای مهندس محمد نیازی می‌باشد.

نشریه ۵۴۳
(بروزرسانی نشریات ۸۲، ۹۴ و ۱۵۱)
با عنوان «دستورالعمل طراحی و اجرای سقف‌های تیرچه و بلوک»
🔹 شامل تیرچه بلوک، تیرچه‌های پیش‌ساخته خرپایی و تیرچه با جان باز
استاندارد ملی ایران ۱-۲۹۰۹
با عنوان «خرپای تیرچه و تیرچه مورد مصرف در سقف‌های تیرچه بلوک – ویژگی‌ها و روش آزمون»
استاندارد ملی ایران ۱۲۹۷۷
با عنوان «تیرچه با جان باز مورد مصرف در سقف ساختمان – ویژگی‌ها و روش‌های آزمون»
🔹 مختص تیرچه کرومیت

خیر.
بر اساس استاندارد ملی ایران ۱-۲۹۰۹، استفاده از تیرچه‌های خرپایی با پاشنه سفالی (فوندوله‌دار) اکیداً ممنوع بوده و فقط استفاده از تیرچه خرپایی با پاشنه بتنی مجاز می‌باشد.

همچنین تولید تیرچه بدون رعایت نظارت اداره کل استاندارد، غیرمجاز و فاقد اعتبار قانونی است.

خیر.
کلیه استانداردها و نشریات موجود در ایران، تیرچه‌هایی را پوشش می‌دهند که بتن در جان آن‌ها نفوذ کرده و مقطع T بتنی تشکیل می‌شود.

به همین دلیل، تیرچه نیازیت مشمول این استانداردها نبوده و مبنای قانونی آن، تأییدیه فنی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی است که معتبرترین مرجع فنی کشور محسوب می‌شود.

خیر.
با توجه به ثبت اختراع و تأییدیه فنی اختصاصی، تولید تیرچه فاقد بتن در جان بدون اخذ نمایندگی رسمی تولید یا فروش از شرکت نیازیت کاملاً غیرقانونی است.

همچنین:

هیچ نشریه یا آیین‌نامه‌ای اجازه صدور تأییدیه برای این نوع تیرچه توسط سایر تولیدکنندگان را نمی‌دهد.
مطابق تأییدیه فنی صادره، مسئولیت طراحی و محاسبات تیرچه نیازیت منحصراً بر عهده مهندس محمد نیازی است و تنها تأییدیه معتبر از سوی ایشان صادر می‌گردد.
⚠️ نکات مهم حقوقی:
هرگونه تغییر در شکل ظاهری تیرچه‌های با جان باز تحت عناوینی مانند «کرومیت کامپوزیت»، «تیرچه پرمقاومت» یا «تیرچه بدون بتن جان» توسط سایر تولیدکنندگان فاقد اعتبار و غیرقانونی است.
در صورت تغییر شکل هندسی تیرچه، طراحی باید مطابق مبحث دهم مقررات ملی ساختمان (تیر و دال) انجام شود یا طرح جدید ابتدا ثبت اختراع شده و سپس تأییدیه مرکز تحقیقات را اخذ نماید.

«نیازیت» در اصل نام تجاری ثبت‌شده است، اما همانند واژه «کرومیت» که به تیرچه با جان باز اطلاق می‌شود، در عرف بازار به تیرچه فاقد بتن در جان نیز تیرچه نیازیت گفته می‌شود.

به‌طور کلی، تیرچه کامپوزیتی به سیستمی اطلاق می‌شود که در آن فولاد و بتن به‌صورت همزمان و مشارکتی در تحمل بارهای خمشی و برشی نقش دارند.

در عمل:

هر دو تیرچه کرومیت و تیرچه نیازیت در زمان بتن‌ریزی، تشکیل مقطع کامپوزیتی می‌دهند
اما نحوه تحلیل، فرضیات طراحی و رفتار سازه‌ای آن‌ها، به‌ویژه پس از گیرش بتن، کاملاً متفاوت است

اصطلاح «کرومیت کامپوزیت» یک عنوان عرفی و بازاری در ایران است، نه یک عنوان آیین‌نامه‌ای.

در ایران به تیرچه‌هایی که:

عملکردی مشابه سقف‌های کامپوزیت دارند
اما خارج از ضوابط استاندارد ۱۲۹۷۷ و نشریه ۵۴۳ طراحی می‌شوند
اصطلاحاً «کرومیت کامپوزیت» گفته می‌شود.

🔴 نکته بسیار مهم:
مطابق:

بند ۵-۱-۸ استاندارد ۱۲۹۷۷
بند ۲-۳ (پاورقی) نشریه ۵۴۳
این نوع تیرچه‌ها باید به‌صورت سامانه تیر و دال یک‌طرفه طراحی شوند و:

تولیدکننده حق استفاده از تأییدیه استاندارد ۱۲۹۷۷ را برای این محصول ندارد.

تیرچه با جان باز (کرومیت)
طبق ضوابط رسمی:

نشریه ۵۴۳ – بند ۲-۳-۱، بند ۶
🔸 دهانه‌های بیش از ۷ تا ۸ متر باید دوبل اجرا شوند
استاندارد ۱۲۹۷۷ – بند ۴-۴
🔸 تیرچه‌های بلندتر از ۷.۵ متر باید در تمام طول دارای ورق نری باشند
🔸 در قسمت یادآوری همین بند:

بال فوقانی: دونبشی متقارن
بال تحتانی: ورق نری
برای تیرچه‌های بیش از ۶.۵ متر
⚠️ متأسفانه برخی تولیدکنندگان با عناوینی مانند «تیرچه پرمقاومت» یا «دهانه بلند تک»، تیرچه‌هایی تبلیغ می‌کنند که:

هیچ انطباقی با استاندارد ۱۲۹۷۷ و نشریه ۵۴۳ ندارند
استفاده از آن‌ها از نظر فنی و حقوقی غیرقابل دفاع است

تیرچه فاقد بتن در جان (نیازیت)
در تیرچه نیازیت:

بال فوقانی از ابتدا سپری انتخاب می‌شود
یال تحتانی دقیقاً بر اساس سطح مقطع مورد نیاز محاسبه می‌گردد
امکان اجرای دهانه‌های بلند (حتی تا ۱۶ متر)
✅ به‌صورت تیرچه منفرد و بدون دوبل

فاصله آکس تیرچه‌ها بسته به:

نوع کاربری
طول دهانه
بارگذاری سقف
معمولاً بین ۵۰ تا ۷۵ سانتیمتر متغیر است.

🔹 در سیستم نیازیت:

نیازی به تیرچه دوبل وجود ندارد
در صورت افزایش فاصله آکس، باید تمهیدات لازم برای دال بتنی رویه لحاظ شود

دهانه‌های کوتاه: ۵ سانتیمتر
دهانه‌های بلند: ۶ سانتیمتر
حداقل رده بتن: C20

🔹 تیرچه با جان باز (کرومیت)
در این سیستم:

بخشی از برش توسط بتن جان تیرچه
بخشی دیگر توسط میلگردهای زیگزال تحمل می‌شود
مشکلات اساسی:

عدم ویبره مناسب بتن جان
ترک‌خوردگی و خردشدگی بتن در زلزله
ناتوانی میلگردهای جان (حتی نمره ۱۰) در تحمل کل برش
📉 نتیجه:

تخریب بتن جان (عرض ۸ تا ۱۲ سانت)
از کار افتادن سیستم برشی
تغییر شکل سقف به حالت خیز مثبت
افزایش خطر ریزش سقف

🔹 تیرچه فاقد بتن در جان (نیازیت)
در سیستم نیازیت:

اعضای میانی به‌صورت قطعات کششی و فشاری مستقل
بدون وابستگی به بتن
رفتار الاستیک و برگشت‌پذیر پس از زلزله
✅ نتیجه:

مقاومت لرزه‌ای بسیار بالا
عدم تخریب جان
بازگشت تیرچه به حالت اولیه پس از زلزله

با توجه به:

ضخامت سقف در نقشه معماری
نسبت طول به ارتفاع
ارتفاع تیرچه در دهانه‌های متعارف بین ۲۰ تا ۳۵ سانتیمتر تنظیم می‌شود.

بخش‌هایی که با بتن تماس ندارند → دارای پوشش ضدزنگ
بخش‌های درگیر با بتن → نیازی به ضدزنگ ندارند
🔹 این موضوع موجب:

جلوگیری از خوردگی
افزایش عمر مفید سازه

هدف میلگرد حرارتی:

جلوگیری از ترک‌های ناشی از تغییرات دما
مشخصات:

حداقل میلگرد نمره ۶
فاصله ۲۵ سانت
حدود ۲ سانت زیر سطح دال
📌 مطابق:

بند ۳-۵ استاندارد ۱۹۷۷
بند ۲-۳-۲-۵ نشریه ۵۴۳
در سقف نیازیت:
✅ اجرای میلگرد حرارتی فقط در جهت عمود بر تیرچه‌ها کفایت می‌کند

دلایل:

اتصال دوسر مفصلی تیرچه
عدم اتصال یال فوقانی به پل در اسکلت فلزی
استفاده از برشگیر دو سر تیر در اسکلت بتنی
📌 مطابق SJI 200-2015:

در تیرچه‌های فاقد بتن در جان، هیچ الزامی برای میلگرد ممان منفی وجود ندارد
🔴 در مقابل:

در تیرچه با جان باز (کرومیت)، به علت اتصال مقطع T بتنی به تیر اصلی، اجرای اودکا و ممان منفی الزامی است

در خرپاها:

نیروی کششی یال تحتانی در دوسر → صفر
در وسط دهانه → ماکزیمم
اگر اتصال نشیمن کاملاً ساده نباشد:

احتمال ایجاد نیروی فشاری در دوسر وجود دارد
کنترل آن با λ = KL / r انجام می‌شود
در تیرچه نیازیت:

طراحی با نرم‌افزارهای مهندسی انجام می‌شود
هم تسمه و هم نبشی قابل استفاده است
✅ استفاده از نبشی مجاز و بهینه‌تر است
زیرا شعاع ژیراسیون بزرگ‌تری نسبت به تسمه دارد.

میلگرد ساده (AI)
✔️ جوش‌پذیری بهتر
❌ مقاومت کششی کمتر
میلگرد آجدار (AII)
✔️ مقاومت کششی بالاتر
❌ جوش‌پذیری ضعیف‌تر
📌 در صورت استفاده از میلگرد ساده:

مقاومت کششی واقعی آن باید در محاسبات لحاظ شود

بله.
مطابق:

بند ۵-۲-۵-۵ استاندارد ۱۲۹۷۷
بند ۲-۲-۲-۵ نشریه ۵۴۳ – قسمت ۵
اتصال دو پروفیل به‌صورت وصله در هر نقطه از بال تیرچه مجاز می‌باشد.

در اعضای کششی:

وصله به‌صورت جوش سر به سر
باید حداقل مقاومتی معادل ۱.14Fy × A داشته باشد
که در آن A سطح مقطع کل عضو وصله‌شده است.
🔹 مثال اجرایی:
در یال تحتانی تا سطح مقطع ۴.۲ cm² (تسمه ۱۲×۴ میلیمتر)،
می‌توان یک میلگرد نمره ۱۰ را به‌عنوان سطح مقطع معادل در ناحیه وصله استفاده نمود.

ریب یا ژوئن یا کلاف عرضی:

موجب ایجاد اتکای جانبی تیرچه
منقطع‌کردن نوسانات سینوسی
کاهش ارتعاش سقف
افزایش صلبیت کلی سقف
📌 اجرای آن مطابق:

استاندارد ۱۲۹۷۷
بند ۲-۳-۲-۶ نشریه ۵۴۳
و از نظر فنی ضروری و توصیه‌شده می‌باشد.

رد تیرچه معمولاً زمانی مشاهده می‌شود که:

گچ و خاک مستقیم زیر سقف اجرا شود
وجود قوس در میلگردهای میانی
عملکرد نامناسب نشیمن تیرچه
ایجاد خیز تدریجی تیرچه در طول زمان
در سقف نیازیت:

به علت طراحی خاص
نحوه اتصال صحیح مقاطع
عملکرد مناسب در ناحیه نشیمن
کنترل خیز در محدوده آیین‌نامه‌ای
✅ میزان افت تیرچه کمتر از حد مجاز استاندارد بوده و
پدیده رد تیرچه عملاً ایجاد نمی‌شود.

در سقف‌های نیازیت:

چه با قالب موقت
چه با قالب دائمی
که زیر تیرچه در معرض مستقیم آتش قرار دارد
رفتار سیستم مشابه حفاظت اسکلت فلزی در برابر آتش می‌باشد.

📌 طبق توصیه مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی:
در سقف‌هایی که از پلاستوفوم (یونولیت) به‌عنوان قالب بین تیرچه استفاده می‌شود:

اجرای سقف کاذب با فاصله ۵ سانتیمتر در زیر سقف الزامی است
مسئولیت اجرا بر عهده مالک و مهندس مجری می‌باشد.

بله، به دلیل:

سهولت نصب
کاهش دستمزد
دسترسی بالا
اما رعایت موارد زیر الزامی است:

🔹 الزامات فنی
طبق جدول ۱ استاندارد ۱۱۱۰۸:

حداقل دانسیته مجاز: ۱۲
عدم رعایت دانسیته:

ایجاد ترک در گچ و خاک یا سفیدکاری
اکسید شدن و پوک شدن یونولیت در بلندمدت
🔹 الزامات حریق
آزمون آتش: ۱۵ ثانیه تماس شعله
جهت تماس: لبه آزمونه
پیشروی شعله ≤ ۱۵ میلیمتر در ۲۰ ثانیه
⚠️ به دلیل عدم رعایت این استانداردها توسط بسیاری از تولیدکنندگان و اهمیت موضوع آتش،
مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن اجرای سقف کاذب زیر سقف را الزامی اعلام کرده است.

در ETABS گزینه Steel Joist Design برای تیرچه‌های فاقد بتن در جان وجود دارد.

با توجه به محدودیت آموزش داخلی:

می‌توان تیرچه را مشابه سایر تیرچه‌های فلزی مدل کرد
با جایگزینی بار مرده سقف به مقدار:
DL = 320 kg/m²

تیرچه پاشنه بتنی
طبق:

بند ۱-۳ استاندارد ۱-۲۹۰۹ (یادآوری)
✔️ جوش CO₂ فقط برای میلگرد بالایی مجاز است
بند ۹-۱ استاندارد ۱-۲۹۰۹
✔️ گواهی صلاحیت جوشکار الزامی است
⚠️ جوش CO₂ باید:

در محیط کاملاً بسته
بدون وزش باد
انجام شود؛ در غیر این صورت کیفیت جوش تضمین نمی‌شود.

🔹 تیرچه‌های فلزی (کرومیت و نیازیت)
مطابق:

بند ۸-۱ استاندارد ۱۲۹۷۷
نشریه ۵۴۳ بند ۲-۲-۲-۵ قسمت ۴
بند ۳.۳ آیین‌نامه SJI 200-2015
🔴 جوش الکتریکی (الکترود) الزامی است
و استفاده از CO₂ مجاز نمی‌باشد.

صلبیت دیافراگم سقف تابع عوامل زیر است:

نوع سیستم سازه
ابعاد سازه
محل عناصر باربر جانبی
سختی قاب‌ها
ضخامت و نوع سقف
تعداد طبقات
کنترل تغییرمکان:

طبق آیین‌نامه ۲۸۰۰
📌 صلبیت:

در پیوست ۲ نشریه ۵۴۳ – بخش ۱۱-ب
و مبحث دهم مقررات ملی ساختمان (ویرایش پنجم ۱۴۰۱)
برای تیرهای کامپوزیتی تعریف شده و
نیازی به محاسبات مجدد ندارد.

در دهانه‌های کوتاه (≤۵ متر) و ساختمان‌های کم‌طبقه:

سقف تیرچه بلوک به دلیل تولید در محل پروژه رایج‌تر است
اما در سایر موارد:

کاهش مصرف بتن
حذف میلگرد ممان منفی و اودکا
امکان اجرای دهانه‌های بلند
کاهش تعداد ستون‌ها
کاهش ابعاد تیر، ستون و فونداسیون
✅ باعث می‌شود سیستم نیازیت از نظر اقتصادی، وزنی و کلی سازه کاملاً مقرون‌به‌صرفه‌تر باشد.

خیر.
به دلیل حذف بتن جان:

بار مرده سقف کاهش می‌یابد
نیازی به افزایش سطح مقطع فولاد نیست
در یال بالا:

عملکرد کامپوزیتی مشابه کرومیت
در یال پایین:

نیروی کششی فقط توسط فولاد تحمل می‌شود
🔹 به دلیل عملکرد بهینه‌تر نسبت به زیگزال کرومیت:
تیرچه نیازیت سبک‌تر از کرومیت است.

سه عامل اصلی:

۱️⃣ بار مرده سقف
کاهش بار مرده → کاهش ابعاد تیر، ستون و فونداسیون
📌 با لیستوفر سازه قابل مقایسه است.

۲️⃣ مصالح مصرفی سقف
تیرچه
قالب‌ها
بتن
آرماتور
شمع‌بندی و متعلقات
۳️⃣ دستمزد اجرا
در هر سیستم متفاوت است.

🔹 مجموع این سه عامل، معیار واقعی انتخاب سیستم سقف است.

تفاوت اصلی:

در نوع قالب مصرفی
و هزینه نصب قالب
نه در خود تیرچه خرپایی نیازیت.

قیمت‌دهی:

بر اساس پلان اجرایی
به‌صورت برآورد کلی سقف
ریز متر طول در قرارداد ارائه می‌شود
❌ مشکلات قیمت کیلویی:
عدم شفافیت برای کارفرما
افزایش وزن غیرضروری به‌نام «پرمقاومت»
تلورانس وزنی ۶ تا ۷٪
اختلاف باسکول
نامشخص بودن مبلغ نهایی پرداختی
✅ قیمت‌گذاری بر اساس هزینه نهایی هر مترمربع سقف شفاف‌ترین روش است.

بسته به حجم سفارش:

۳ تا ۱۰ روز کاری
ظرفیت تولید:

بیش از ۵۰۰۰ مترمربع سقف در روز
با زیربنای تولیدی بیش از ۲۰۰۰ مترمربع
این زمان شامل:

تولید
مونتاژ
ضدزنگ
آماده‌سازی کامل محصول است.